Waarom mensen in het station Gent-Dampoort slapen ? ‘Hierbinnen is mijn loft en buiten mijn terras’
In het Gentse Dampoort-station wandel je sinds kort opnieuw langs verschillende bedjes en matrassen.
Een deel van de daklozen slaapt zelfs in deze koude nog op straat of in stations, extra opvangplaatsen ten spijt. Hoe kan dat ? ‘Hier heb ik alles onder controle.’
Kelly Van Droogenbroeck 10 januari 2025, 03:00
Een veldbed, een thermosfles koffie, een voorraadje eten en een bordje met elke dag een nieuwe grap op geschreven. Het is niet veel, maar toch heeft Joris* naar eigen zeggen niets te kort.
“Je zou dat niet zeggen hé?”, zegt hij met een lichte grijns. “Maar ik voel me hier goed. Ik ben hier beland en niet meer weggegaan. Hierbinnen is mijn loft en buiten mijn terras. En verder ga ik niet.”
Al elf weken brengt Joris de nacht door in Gent-Dampoort. Hij is niet de enige. Sinds de eerste winterprik lopen de duizenden pendelaars in het station opvallend meer matrassen en veldbedjes voorbij. Op dit moment biedt de stationshal nog zeker drie andere mensen een schuilplaats voor de vallende sneeuw en vrieskou.
Officieel mag het niet. De NMBS schakelde recentelijk dan wel over op een winterplan - waardoor daklozen in stations in een aparte ruimte met toezicht kunnen overnachten -, dat geldt alleen in Gent-Sint-Pieters, Antwerpen-Centraal en Brussel-Zuid.
De kans bestaat dus dat Joris en de andere overnachters plots hun spullen moeten pakken. Erg veilig is het er bovendien ook niet. Zo werd de gsm van Joris al eens gestolen.
Desondanks verkiest Joris het station boven de noodopvang die de stad organiseert. Het hele jaar door zijn daar 65 bedden beschikbaar voor mensen die geen dak boven hun hoofd hebben. Nu de winter zich volop laat voelen, stelde stad Gent nog tien extra plaatsen ter beschikking en huurt ze vijf hotelkamers bij.
“Maar daar ga ik niet naartoe”, zegt Joris. “Ik drink al vijf maanden geen alcohol meer. In de nachtopvang liggen vooral mensen die nog drinken. Ik wil het niet gaan opzoeken. Bovendien zit ik op mijn gemak, hier heb ik alles zelf onder controle.”
Hij is niet de enige die terughoudend staat tegenover de officiële nachtopvang. Vrijwilligersorganisaties in Gent kaarten al langer aan dat die niet voldoende afgestemd is op de noden van de daklozenpopulatie. Daardoor raken zelfs niet altijd alle bedden er gevuld.
“De voornaamste reden die dak- en thuislozen daarvoor opgeven, is het gebrek aan privacy en veiligheid”, zegt Pascal Debruyne, docent sociaal werk aan Odisee Hogeschool en voorzitter van SAAMO Gent. “Je wordt samen op kamers gelegd met mensen die je niet kent en van wie je niet weet welke problematieken er spelen.”
Daarnaast speelt net als bij Joris bij velen ook het gebrek aan autonomie een rol. Zo moet je strikt op bepaalde uren binnen- en buitengaan en moet je soms verschillende keren per dag bellen om een plekje te bekomen, aldus Debruyne.
Dat is trouwens niet alleen in Gent het geval. In de Antwerpse opvang zijn de regels bijvoorbeeld strenger. Zo moet je er betalen om te mogen blijven slapen en is het er strikt verboden om huisdieren mee te brengen. Ook in Brussel verkiezen velen de straat, aldus Debruyne. “Ik sprak er met 68 mensen die in Brussel bedelen. Bijna niemand van hen wilde aankloppen bij Samusocial (een vzw die opvang aanbiedt, KVD).”
Asielzoekers
Maar er is nog een ander deel van de dak- en thuislozen dat simpelweg niet welkom is in de noodopvang. Het gaat dan deels over mensen die in het verleden voor problemen hebben gezorgd, maar ook over asielzoekers. Door het gebrek aan plaatsen in het netwerk van Fedasil, belandde de afgelopen jaren een steeds groter deel van hen op straat. Vanuit Brussel vinden ze ook steeds vaker de weg naar steden zoals Gent.
“Vorig jaar hebben we meer dan 660 mensen geregistreerd die op dat moment een acuut woonprobleem hadden”, zegt Evelyn Huughe van de Gentse vzw Een Hart Voor Vluchtelingen. “We konden er maar 138 helpen.” Tot twee jaar geleden richtte de vzw alleen slaapplaatsen in voor kwetsbare vrouwen. Maar door de steeds grotere vraag kan ze nu niet anders dan haar doelgroep verbreden, klinkt het.
“Het gaat dan over mensen die in een asielprocedure zitten, mensen die papieren hebben maar geen woning vinden, of mensen zonder papieren”, aldus Huughe. “Als wij ze weigeren, belanden ze op straat.” Op dit moment heeft de vzw een slaapplaats voor 103 mensen.
Sinds hun heropening dinsdag kregen ze al elf extra aanmeldingen binnen. “Uit de recentste telling in 2023 bleek dat er in Gent ongeveer 2.500 mensen dak- of thuisloos zijn”, zegt Huughe. “Dat is sowieso een onderschatting. Maar intussen zijn het er naar mijn aanvoelen ook een pak meer.”
Volgens cijfers van de Koning Boudewijnstichting, die de tellingen organiseerde, zijn er in Vlaanderen naar schatting zo’n 13.500 volwassenen en nog eens 5.900 kinderen dak- of thuisloos.
In Brussel is er jaar op jaar een zichtbare stijging van het aantal. In andere steden zijn er nog te weinig tellingen gebeurd om te spreken over zo’n evolutie.
“We merken wel duidelijk een verjonging en vervrouwelijking op, naast ook een groter aandeel van mensen met een migratieachtergrond”, zegt Caroline George van de Stichting.
Stad Gent plant de komende legislatuur sowieso een evaluatie van de noodopvang.
“We willen naar een meer toegankelijke opvang, voor meer diverse doelgroepen”, aldus het kabinet van bevoegd schepen Astrid De Bruycker (Vooruit). Daarnaast zet de stad in op preventieve maatregelen, waardoor mensen in de eerste plaats niet op straat belanden, en wil ze dat in de toekomst nog sterker doen.
* Joris is een schuilnaam. De man wilde liever niet herkenbaar of met zijn echte naam in de krant komen.